คณะรัฐมนตรี คณะที่ 16

นายปรีดี พนมยงค์ เป็นนายกรัฐมนตรี

ตั้งแต่วันที่ 11 มิถุนายน 2489 - 21 สิงหาคม 2489

แถลงนโยบาย เมื่อวันที่ 11 มิถุนายน 2489

คำปรารภ

คำแถลงนโยบายของรัฐบาล

2 ท่านประธานรัฐสภา
3 ด้วยตามที่ท่านสมาชิกพฤฒสภาและท่านสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ต้องการให้ข้าพเจ้ารับใช้ชาติต่อไปในยามคับขัน ข้าพเจ้าก็จำต้องสนองความต้องการของท่านบัดนี้ ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งและแต่งตั้งคณะรัฐมนตรีตามประกาศลงวันที่11มิถุนายน2489 ดั่งที่ท่านได้ทราบแล้ว รัฐบาลจึ่งขอแถลงนโยบายต่อรัฐสภาดั่งต่อไปนี้การเมือง




3.การทหาร รัฐบาลนี้ถือว่ากำลังทหารที่มีอยู่นั้นเป็นของประเทศชาติโดยเฉพาะและจะได้ปรับปรุงการจัดการปกครองทหารให้สอดคล้องกับการปกครองแบบประชาธิปไตยตามที่เหมาะสมกับประเทศของเราจะได้จัดการปรับปรุงวิทยะฐานะผู้บังคับบัญชาทหารให้มีสมรรถภาพสูงขึ้นบำรุงความสุขของทหาร และให้ทหารได้อยู่ในระเบียบวินัยโดยเคร่งครัดความสงบเรียบร้อยภายใน,การปกครอง,มหาดไทย

1. แม้ว่าในขณะนี้สถานการณ์ของประเทศในส่วนที่เกี่ยวกับภายใน ความยากแค้นในการครองชีพและความสงบเรียบร้อยโดยทั่วไป เพียงเริ่มบรรเทาลงบ้าง แต่ก็ยังเป็นภาระหนักอยู่มิใช่น้อย ซึ่งรัฐบาลจำเป็นต้องพยายามฝ่าฟันในอันที่จะแก้ไขปรับปรุงให้เป็นที่เรียบร้อยและเป็นผลดี เพื่อประโยชน์สุขแก่ประชาชนในส่วนรวมให้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้2 10. การมหาดไทย ความสงบเรียบร้อยภายในเป็นความปรารถนาอย่างยิ่งที่จะต้องดำเนินการในส่วนที่เกี่ยวกับการปราบปรามโจรผู้ร้ายต่อเนื่องตลอดไปอีก และขณะ ามปกติ และโดยวิธีการร่วมมือกับองค์การหรือกระทรวงทบวงกรมอื่น ๆ เพื่อให้ราษฎรได้ประกอบอาชีพที่เป็นหลักฐานยิ่งขึ้น ในยามที่สงครามผ่านพ้นไปใหม่ ๆ เช่นนี้ ปัญหาเรื่องจิตใจซึ่งถูกกระทบกระเทือนและเสื่อมโทรมลงไป จะได้หาทางแก้ไขโดยชี้แจงและชักชวนให้ได้รู้สึกถึงหน้าที่ในฐานะเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยเพื่อที่จะให้เป็นผลสมความมุ่งหมายดังกล่าวแล้ว จะได้ดำเนินการดั่งต่อไปนี้
(ก)การตำรวจจะได้ปรับปรุงสมรรถภาพของตำรวจ เพื่อให้เป็นเจ้าหน้าที่ฝ่ายปราบปรามที่เข้มแข็ง โดยร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองโดยใกล้ชิด
(ข) การปกครองท้องที่ นอกจากจะได้ปรับปรุงเจ้าหน้าที่ให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นแล้ว ยังจะได้แก้ไขระบบการปกครอง เพื่อให้หมู่บ้านและตำบลได้รับการทำนุบำรุงโดยทั่วถึงยิ่งขึ้นกว่าที่เป็นอยู่ในเวลานี้
(ค) การราชทัณฑ์ จะดำเนินการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังตามหลักการราชทัณฑ์

3 (ง) การสาธารณูปโภค จะได้ส่งเสริมและได้เร่งรัดในการจัดประปาและไฟฟ้า เพื่อความสะดวกและความปลอดภัยให้มีขึ้นในท้องถิ่นชุมนุมชนให้มากที่สุดที่จะทำได้และจะได้จัดระเบียบการผังเมือง ส่งเสริมให้มีการก่อสร้างอาคารที่อยู่อาศัย ให้เป็นไปโดยประหยัดและเหมาะสมแก่สภาพของท้องถิ่น
(จ) การที่ดิน จะได้เร่งรัดและส่งเสริมบรรดาการกระทำทั้งปวง ซึ่งรัฐบาลก่อนได้เริ่มดำเนินการไว้แล้วให้เป็นผลดียิ่งขึ้น เช่น การช่วยบุคคลที่ตั้งใจประกอบอาชีพในทางกสิกรรมให้ได้รับความสะดวกในการจับจองที่ดินรกร้างว่างเปล่า และการจัดให้ผู้มีกรรมสิทธิ์ในที่ดินแล้วได้รับหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์ หรือสิทธิครอบครองโดยรวดเร็ว เป็นต้น
(ฉ) การประชาสงเคราะห์ บรรดาการสงเคราะห์ต่าง ๆ ซึ่งได้ปฏิบัติอยู่แล้วจะได้ดำเนินการต่อไป และถ้ามีกำลังเพียงพอจะได้ขยายการสงเคราะห์ให้มากขึ้นสิทธิ เสรีภาพประชาชน ,เอกราช


การต่างประเทศ

2. การต่างประเทศ เนื่องจากพฤติการณ์ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าการผูกไ
อันดีกับสหประชาชาติและนานาประเทศ ตลอดทั้งการปฏิบัติให้เขาเกิดความเชื่อถือขึ้นนั้นย่อมได้รับผลดียิ่ง รัฐบาลนี้จึงจะดำเนินการอย่างเต็มความสามารถที่จะส่งเสริมสัมพันธไมตรีตลอดทั้งความเข้าใจอันดีซึ่งมีอยู่อย่างดีกับสหประชาชาติแล้วนั้นให้ดีขึ้น และร่วมมือกับสหประชาชาติตามอุดมคติซึ่งองค์การนั้นได้วางไว้ ในการนี้รัฐบาลหวังว่าจะได้รับความร่วมมืออย่างเต็มที่จากรัฐสภา ทั้งนี้เพราะปัญหาการต่างประเทศบางเรื่องนั้นเป็นนโยบายของชาติโดยแท้ และเพื่อแสดงให้นานาชาติเห็นอกเห็นใจว่าประชาชนคนไทยทั้งหลายมีความสมัครสมานกลมเกลียว ประเทศไทยตั้งอยู่ในความสงบสุข บูชาความเป็นธรรมซึ่งตรงกับหลักการของสหประชาชาตินั้นเองการเศรษฐกิจ,พาณิชย์

9. การพาณิชย์ในด้านการพาณิชย์รัฐบาลจะได้มีการพิจารณาปรับปรุงกิจการบริหารในกระทรวงพาณิชย์ให้มีประสิทธิภาพเพื่อการพาณิชย์ ในยามปกติภายหลังสงครามทั้งจะได้ควบคุมและส่งเสริมการค้าทั้งภายในและภายนอกประเทศ ให้เห ของประเทศยิ่งขึ้น และแก้ไขการครองชีพของราษฎรให้อยู่ในฐานะอันสมควรแก่กาลสมัยในทางการค้าภายใน รัฐบาลนี้จะได้ส่งเสริมให้คนไทย นิยมการค้าให้เป็นล่ำเป็นสันยิ่งขึ้นและจะได้ส่งเสริมให้มีร้านสหกรณ์เปิดขึ้นเพื่อประโยชน์ของชาวนาต่อไปด้วยส่วนในด้านการต่างประเทศ รัฐบาลจะได้ส่งเสริมและเผยแพร่สินค้าของประเทศไทยออกไปยังต่างประเทศให้เป็นที่นิยมทั้งในทางคุณภาพและปริมาณยิ่งขึ้นการคลัง,การเงิน

4. การคลัง จะจัดหาเงินโดยวิธีที่เหมาะสมเพื่อการใช้จ่ายพอสมควรของรัฐในอันจะบูรณะบ้านเมืองให้ดำเนินกลับไปสู่สภาพปกติจะปรับปรุงรายได้และรายจ่ายเพื่องบประมาณแผ่นดินเป็นดุลยภาพจะจัดให้เงินตรามีเสถียรภาพในระดับอันสมควรแก่ภาวะเศรษฐกิจ เพื่อให้ความสัมพันธ์ระหว่างราคาสินค้าและค่าจ้างได้กลับคืนสู่สภาพปกติ และให้การค้าและธุระกิจได้อาศัยหลักที่มั่นคงยั่งยืนสืบไปการสังคม





การพลังงาน สิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ


การบริหารราชการ


การปรับปรุงกฎหมาย


การกระจายรายได้ ความเจริญ สร้างความเป็นธรรมในสังคม


การยุติธรรม,ศาล,ตุลาการ

11. การศาล

(ก) จะรักษาและส่งเสริมฐานะของผู้พิพากษาตามควรแก่อิสระ ที่มีในการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี
(ข)จะสอดส่องให้กระบวนพิจารณาในศาลดำเนินไปโดยเร็ว เพื่อประโยชน์ของประชาชน และเฉพาะอย่างยิ่งจะได้พิจารณาเพิ่มจำนวนผู้พิพากษาให้สมส่วนกับจำนวนคดีที่เกิดขึ้น
(ค) จะได้พิจารณาตั้งศาลในภูมิภาคเพิ่มขึ้น เพื่อให้ความสะดวกแก่ประชาชนผู้เกี่ยวข้องในทางอรรถคดี และมิให้เสียเวลาในการประกอบอาชีพ

(ง)จะปรับปรุงประมวลกฎหมายต่าง ๆ และพระธรรมนูญศาลยุติธรรมให้เหมาะสมกับกาลสมัย เพื่อผดุงสิทธิและเสรีภาพของประชาชนการเกษตร

5. การเกษตร รัฐบาลนี้จะได้สนใจและเอาใจใส่ในเรื่องการเกษตรกรรมเป็นพิเศษ จะพยายามเพิ่มพูนการผลิตข้าวให้ได้มากที่สุดเท่าที่สามารถจะทำได้ และจะส่งเสริมการเพาะปลูกพืชอื่นที่เป็นสินค้าของประเทศให้มีปริมาณมากขึ้น จะจัดให้มีสถานศึกษาทางปฏิบัติในวิชาการเกษตรนอกเหนือจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ที่มีอยู่ในเวลานี้ เพื่ออบรมและเพาะให้เกิดกสิกรชั้นกลางขึ้น จะได้รีบเร่งการผลิตวัคซีนสำหรับป้องกันโรคระบาดสัตว์ให้มีปริมาณเพิ่มขึ้น กับทั้งจะเร่งรัดบำรุงพันธุ์สัตว์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคือ โค สุกรเป็ด ไก่ ให้มีปริมาณและคุณภาพมากและดียิ่งขึ้น จะได้จัดหาวิธีควบคุมแพปลา เพื่อให้การค้าปลาของชาวประมงได้เป็นไปโดยยุติธรรม จะได้ส่งเสริมการทำยางพารา ให้มีปริมาณเพิ่มขึ้น อีกทั้งจะหาพันธุ์ยางที่ดีมาเผยแพร่แก่เจ้าของสวนยางอีกด้วย จะได้ปรับปรุงโครงการป่าไม้เสียใหม่เพื่อให้เหมาะสมกับสถานการณ์ปัจจุบัน จะได้ก่อสร้างการชลประทาน ะทานท้องที่จะส่งเสริมการสหกรณ์และจัดให้มีการสหกรณ์ขนส่งโดยเฉพาะอย่างยิ่งในเบื้องต้นคือ การขนข้าวและสหกรณ์รูปอื่นเท่าที่สามารถจะทำได้ และจะเปิดธนาคารเพื่อการสหกรณ์โดยเฉพาะขึ้น และจะได้ลดอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ของสหกรณ์ ให้มีอัตราต่ำลงกว่าที่เป็นอยู่เวลานี้การศึกษา

12.การศึกษาและการศาสนา รัฐบาลนี้จะวางแผนการศึกษาของชาติให้มีรากฐานถาวร แนวการศึกษาคงแบ่งเป็นสามัญศึกษากับอาชีวศึกษา หลักสูตรตำราเรียนจะปรับปรุงใหม่ให้เหมาะสมกับความต้องการของประเทศและความเป็นอยู่ของท้องที่ โดยจะให้ผู้ที่ได้รับการศึกษารู้จักค้นคว้าหาเหตุผลและมีศีลธรรมอันดีงาม ทั้งมีความรู้อันจำเป็นที่จะประกอบการอาชีพตามที่ตนต้องการ เฉพาะอย่างยิ่งในทางเกษตรกรรมและพาณิชยกรรม2 การศึกษาจะดีก็ต้องมีครูดี ฉะนั้นการศึกษาวิชาครู การบำรุงฐานะของครูให้เป็นที่เคารพนับถือแก่บรรดาศิษย์ จึงเป็นภารกิจอันยิ่งใหญ่ของ ในด้านการศาสนานั้น รัฐบาลนี้จะเร่งส่งเสริมและทำนุบำรุงศาสนา และถือว่าความเชื่อมั่นยึดเหนี่ยวในทางศาสนา เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดการละเว้นประพฤติในสิ่งที่ไม่ชอบไม่ควร รัฐบาลนี้ถือว่าการศึกษากับศาสนาเป็นสิ่งที่อุปการะแก่กัน ผู้มีความรู้ต้องมีศีลมีสัตย์อยู่ในตนด้วยการสาธารณสุข

6. การสาธารณสุข กิจการสาธารณสุขอันกล่าวได้ว่ามีรากฐานอันสำคัญอยู่4 ประการได้แก่ การผลิตหมอ ผลิตยา รักษาและป้องกันนั้นยังเป็นผลไม่สมบูรณ์พอแก่การดั่งเป็นที่ทราบกันอยู่แล้ว รัฐบาลมีความมุ่งหมายที่จะปรับปรุงเพิ่มเติมให้ได้ผลสมบูรณ์ขึ้นจนเพียงพอแก่การโดยลำดับ อาทิเช่น การผลิตแพทย์ที่เรียนสำเร็จออกจากมหาวิทยาลัยก็จะให้ได้จำนวนมากขึ้น การผลิตยาสำหรับรักษาป้องกันโรคจะให้ได้ปริมาณและชนิดยาที่จำเป็นทวีขึ้นจนพอสำหรับใช้ สิ่งใดที่ยังขาดและไม่สามารถจะผลิตขึ้นเองได้ ก็จะหาซื้อเพิ่มเติมทั้งจากภายในและภายนอกประเทศ การรักษาพยาบาลซึ่งยังมีสถานที่ไม่เพียงพอ โดย ทั่วถึง ตลอดทั้งเครื่องใช้เครื่องมือในลำดับต่อไป การป้องกันมิให้โรคเกิดลุกลามระบาดแพร่หลายก็จะได้มีปรับปรุงวิธีการเพิ่มกำลังงานให้เหมาะสมทั่วถึงตลอดไปตามท้องที่ และจะได้จัดให้มีการจำหน่ายยาที่จำเป็นโดยแพร่หลายตามชนบทจัดเจ้าหน้าที่ทำการอบรมพลเมืองให้มีความรู้ในการรักษาสุขภาพอนามัย และวิธีป้องกันโรคได้โดยตนเองตามสมควร ในด้านการศึกษาจะได้ช่วยการสาธารณสุข โดยให้นักเรียนรับความรู้ในเรื่องรักษาสุขภาพอนามัย และการป้องกันโรคตามสมควรแก่อัตภาพด้วยอนึ่ง โรคระบาดมีไข้ทรพิษและอหิวาตกโรค ซึ่งค่อยบรรเทาเบาบางลงแล้วแต่ก็ยังไม่สงบลงโดยทั่วไปนั้น รัฐบาลก็จะได้เร่งรัดการปราบปรามให้สงบลงโดยทั่วถึงและทำการป้องกันเป็นพิเศษต่อไปอีกเป็นระยะ2- 3 ปี เพื่อมิให้โรคระบาดรุนแรงขึ้นอีกส่วนไข้มาลาเรียซึ่งมีชุกชุมอยู่ในท้องที่ต่างๆ นั้น รัฐบาลก็จะได้ขยายกำลังทำการรักษาป้องกันให้เบาบางลงโดยทำนองเดียวกัน


งานเร่งด่วน


การฟื้นฟูบูรณะกรุงเทพมหานคร


คำลงท้าย

ในที่สุดนี้ หวังว่ารัฐสภาจะได้พิจารณาตามนโยบายที่รัฐบาลได้แถลงไว้แล้วด้วยดี และพิจารณาดำเนินการตามมาตรา 69 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย"

11มิถุนายน2489 ถึง21สิงหาคม2489

รายชื่อคณะรัฐมนตรี

คณะรัฐมนตรี คณะที่ 16


ตั้งแต่
2 โดยเหตุที่ นายปรีดี พนมยงค์ นายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรี ได้กราบถวายบังคมลาออกจากตำแหน่ง เพื่อให้เป็นไปตามวิถีทางแห่งรัฐธรรมนูญ (พ้นจากตำแหน่งตามบทเฉพาะกาล มาตรา 95 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย) ในวันที่ 8มิถุนายน 2489 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ตั้ง นายปรีดี พนมยงค์ เป็ รัฐมนตรี ครั้นวันที่ 9 มิถุนายน 2489 เวลาประมาณ 9.00 น. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ได้เสด็จสวรรคต นายปรีดี พนมยงค์ นายกรัฐมนตรี จึงได้ลาออกจากตำแหน่ง3 ครั้นในวันที่ 11 มิถุนายน 2489 ในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ชั่วคราวตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยพ.ศ. 2489 ซึ่งประกอบด้วยสมาชิกพฤฒิสภาผู้มีอายุสูงสุด 3 นาย คือ พระสุธรรมวินิจฉัยพระยานลราชสุวัจน์ และนายสงวน จูฑะเตมีย์ สมาชิกพฤฒิสภา ได้ตั้งนายปรีดี พนมยงค์เป็นนายกรัฐมนตรี และตั้งรัฐมนตรี คณะรัฐมนตรีคณะนี้ มีรายนามดังต่อไปนี้
1. นายปรีดี พนมยงค์ เป็นนายกรัฐมนตรี
2. พลโท จิระ วิชิตสงคราม เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม
3. นายปรีดี พนมยงค์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง
4. นายดิเรก ชัยนาม เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ5.นายทวี บุณยเกตุ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตราธิการ
6. พระยาสุนทรพิพิธ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข
7. นายทองอินทร์ ภูริพัฒน์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม

8. นายสพรั่ง เทพหัสดิน ณ อยุธยา เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม
9. หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์10. พันเอก ช่วง เชวงศักดิ์สงคราม เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย11. พลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม12. นายเดือน บุนนาค เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ13. พันเอก ทวน วิชัยขัทคะ เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหม4 14. นายวิจิตร ลุลิตานนท์ เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง15. พันเอก พระยาสุรพันธ์เสนี เป็นรัฐมนตรี16. ขุนระดับคดี เป็นรัฐมนตรี17. นายวิโรจน์ กมลพันธ์ เป็นรัฐมนตรี5
การอุตสาหกรรม

7. การอุตสาหกรรมรัฐบาลจะได้ปรับปรุงกิจการภายในโรงงานอุตสาหกรรมให้มีสมรรถภาพในการผลิตและจะได้ส่งเสริมการอุตสาหกรรมของเอกชนและสหกรณ์ให้มีปริมาณเพิ่มขึ้น ทั้งจะดำเนินการสืบสวนค้นคว้าในทางวิทยาศาสตร์เพื่อเป็นการส่งเสริมอุตสาหกรรม กสิกรรม และพาณิชย์กรรมของประเทศให้เจริญก้าวหน้า เพื่อประโยขน์แก่ราชการและเพื่อเผยแพร่แก่ประชาชน ในทางโลหกิจจะได้ดำเนินงานใน การสำรวจธรณีวิทยาเพื่อค้นหาแหล่งแร่วัตถุเชื้อเพลิงที่ใช้แทนไม้ เช่น ถ่านหิน และน้ำมันเป็นต้น และจะช่วยเหลือผู้ทำเหมืองแร่โดยจัดหาเครื่องมือเครื่องใช้อันเป็นอุปกรณ์ในการทำเหมืองแร่เพื่อเร่งการผลิตดีบุกให้ได้ปริมาณเพิ่มขึ้นการคมนาคม ขนส่ง,สื่อสาร

8. การคมนาคม ในหลักทั่วไปรัฐบาลจะจัดการบำรุงและบูรณะการสื่อสารทางรถไฟ การทางและการขนส่งทางบก ทางน้ำ และทางอากาศให้กลับสู่สภาพก่อนสงครามงานใดที่สมควรจะมีโครงการไว้แน่นอน รัฐบาลก็จะได้จัดทำโครงการขึ้นให้สอดคล้องกับกำลังคนและกำลังเงินของประเทศ