พระราชบัญญัติ ให้ใช้พระธรรมนูญศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543

ภูมิพลอดุลยเดช ป.ร. ให้ไว้ ณ วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2543 เป็นปีที่ 55 ในรัชกาลปัจจุบัน

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช  มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้ ประกาศว่า         โดยที่เป็นการสมควรปรับปรุงพระธรรมนูญศาลยุติธรรม      จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตราพระราชบัญญัติขึ้นไว้โดยคำแนะนำและยินยอมของรัฐสภา ดังต่อไปนี้         มาตรา 1  พระราชบัญญัตินี้เรียกว่า  "พระราชบัญญัติให้ใช้พระธรรมนูญศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543"         มาตรา 2  พระราชบัญญัตินี้ให้ใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา เป็นต้นไป         มาตรา 3  ให้ยกเลิกพระราชบัญญัติให้ใช้พระธรรมนูญศาลยุติธรรม  พุทธศักราช  2477 และพระธรรมนูญศาลยุติธรรมซึ่งได้ใช้บังคับโดยพระราชบัญญัติดังกล่าว         มาตรา 4  ให้ให้บทบัญญัติท้ายพระราชบัญญัตินี้เป็นพระธรรมนูญศาลยุติธรรม         มาตรา 5  พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ให้ใช้บังคับแก่บรรดาคดีที่ได้ยื่นฟ้อง ในวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับเป็นต้นไป  ไม่ว่ามีมูลคดีได้เกิดขึ้นก่อน หรือในวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ         บรรดาคดีที่ได้ยื่นฟ้องก่อนวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  ให้บังคับ ตามกฎหมายซึ่งใช้อยู่ก่อนที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับจนกว่าคดีจะถึงที่สุด เว้นแต่มาตรา 28  มาตรา 29  มาตรา 30  และมาตรา 31  แห่งพระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราช บัญญัตินี้  ให้ใช้บังคับแก่คดีในลักษณะดังกล่าวนับแต่วันที่  11  ตุลาคม  พ.ศ. 2545         มาตรา 6  ให้ผู้ที่ดำรงตำแหน่งรองประธานศาลฎีกา  และรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น เฉพาะที่มีอาวุโสถัดจากรองประธานศาลฎีกา  และรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  คนที่สาม  และ รองอธิบดีผู้พิพากษาภาคอยู่ในวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  คงดำรง ตำแหน่งดังกล่าวได้ต่อไปจนกว่าจะได้รับแต่งตั้งให้ไปดำรงตำแหน่งอื่น  แต่ต้องไม่เกินวันที่ 11  ตุลาคม พ.ศ. 2545         ให้ผู้ที่ดำรงตำแหน่งรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์  และรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์ภาค เฉพาะที่มีอาวุโสถัดจากรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์  และรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์ภาค คนที่หนึ่ง  อยู่ในวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  คงดำรงตำแหน่งดังกล่าวได้ ต่อไปจนกว่าจะได้รับแต่งตั้งให้ไปดำรงตำแหน่งอื่น  แต่ต้องไม่เกินวันที่  11  ตุลาคม  พ.ศ. 2545         ให้ผู้ที่ดำรงตำแหน่งอยู่ตามวรรคหนึ่งและวรรคสอง  มีหน้าที่ช่วยประธานศาลฎีกา  ประธาน ศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  และอธิบดีผู้พิพากษาภาค  ตามที่ ประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  และอธิบดี ผู้พิพากษาภาคมอบหมาย  แล้วแต่กรณี         มาตรา 7  บรรดาพระราชกฤษฎีกา  กฎกระทรวง  ระเบียบราชการฝ่ายตุลาการ  ระเบียบ ข้อบังคับ  และบรรดาคำสั่งต่างๆ  ของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมที่ตรา  หรือออกโดยอาศัยอำนาจ ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมซึ่งได้ใช้บังคับโดยพระราชบัญญัติให้ใช้พระธรรมนูญศาลยุติธรรม  พุทธศักราช 2477  ก่อนวันที่พระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  ให้คงใช้บังคับได้ต่อไป จนกว่าจะมีประกาศ  ระเบียบ  หรือคำสั่ง  ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมท้ายพระราชบัญญัตินี้ออกใช้ บังคับแทน         มาตรา 8  ให้ประธานศาลฎีการักษาการตามพระราชบัญญัตินี้ ผู้รับสนองพระบรมราชโองการ ชวน  หลีกภัย นายกรัฐมนตรี พระธรรมนูญศาลยุติธรรม หมวด 1 บททั่วไป         มาตรา 1  ศาลยุติธรรมตามพระธรรมนูญนี้มีสามชั้น  คือ  ศาลชั้นต้น  ศาลอุทธรณ์  และ ศาลฎีกา  เว้นแต่จะมีกฎหมายบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่น         มาตรา 2  ศาลชั้นต้น  ได้แก่ ศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้  ศาลแพ่งธนบุรี  ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้  ศาลอาญาธนบุรี  ศาลจังหวัด  ศาลแขวง  และศาลยุติธรรมอื่นที่พระราชบัญญัติ จัดตั้งศาลนั้นกำหนดให้เป็นศาลชั้นต้น         มาตรา 3  ศาลอุทธรณ์  ได้แก่  ศาลอุทธรณ์และศาลอุทธรณ์ภาค         มาตรา 4  ศาลฎีกา  ศาลอุทธรณ์  และศาลชั้นต้น  อาจแบ่งส่วนราชการเป็นแผนกหรือหน่วยงาน ที่เรียกชื่ออย่างอื่น  และจะให้มีอำนาจในคดีประเภทใดหรือคดีในท้องที่ใด  ซึ่งอยู่ในเขตอำนาจของแต่ละศาลนั้น แยกต่างหากโดยเฉพาะก็ได้  โดยออกเป็นประกาศคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรม         ประกาศคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมตามวรรคหนึ่ง  เมื่อประกาศในราชกิจจานุเบกษาแล้ว ให้ใช้บังคับได้         มาตรา 5  ให้ประธานศาลฎีกามีหน้าที่วางระเบียบราชการฝ่ายตุลาการของศาลยุติธรรม  เพื่อให้ กิจการของศาลยุติธรรมดำเนินไปโดยเรียบร้อยและเป็นระเบียบเดียวกัน  และให้ประธานศาลฎีกามีอำนาจดูแล ให้ผู้พิพากษาปฏิบัติตามระเบียบวิธีการต่าง ๆ ที่กำหนดขึ้นโดยกฎหมายหรือโดยประการอื่นให้เป็นไป โดยถูกต้อง         มาตรา 6  ให้เลขาธิการสำนักงานศาลยุติธรรมโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการบริหาร ศาลยุติธรรมมีอำนาจเสนอความเห็นเกี่ยวกับการจัดตั้ง  การยุบเลิก  หรือการเปลี่ยนแปลงเขตอำนาจศาล ของศาลยุติธรรมต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อพิจารณาดำเนินการ  ทั้งนี้  โดยคำนึงถึงจำนวน  สภาพ  สถานที่ตั้ง และเขตอำนาจศาลตามที่จำเป็นเพื่อให้การอำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนเป็นไปโดยเรียบร้อยตลอด ราชอาณาจักร         มาตรา 7  ให้คณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมกำหนดจำนวนผู้พิพากษาในศาลยุติธรรม ให้เหมาะสมตามความจำเป็นแห่งราชการ         มาตรา 8  ให้มีประธานศาลฎีกาประจำศาลฎีกาหนึ่งคน  ประธานศาลอุทธรณ์ประจำศาลอุทธรณ์ หนึ่งคน  ประธานศาลอุทธรณ์ภาคประจำศาลอุทธรณ์ภาค  ศาลละหนึ่งคน  และให้มีอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น ประจำศาลแพ่ง  ศาลแพ่งกรุงเทพใต้  ศาลแพ่งธนบุรี  ศาลอาญา  ศาลอาญากรุงเทพใต้  ศาลอาญาธนบุรี และศาลยุติธรรมอื่นที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกำหนดให้เป็นศาลชั้นต้น  ศาลละหนึ่งคน  กับให้มี รองประธานศาลฎีกาประจำศาลฎีกา  รองประธานศาลอุทธรณ์ประจำศาลอุทธรณ์  รองประธานศาล อุทธรณ์ภาคประจำศาลอุทธรณ์ภาค  และรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นประจำศาลแพ่ง  ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี  ศาลอาญา  ศาลอาญากรุงเทพใต้  ศาลอาญาธนบุรี  และศาลยุติธรรมอื่นที่พระราชบัญญัติ จัดตั้งศาลนั้นกำหนดให้เป็นศาลชั้นต้น  ศาลละหนึ่งคน  และในกรณีที่มีความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในทาง ราชการ  คณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรม  โดยความเห็นชอบของประธานศาลฎีกา  จะกำหนดให้มี รองประธานศาลฎีกา  หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นมากกว่าหนึ่งคนแต่ไม่เกินสามคนก็ได้         เมื่อตำแหน่งประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรืออธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้นว่างลง  หรือเมื่อผู้ดำรงตำแหน่งดังกล่าวไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้รองประธานศาลฎีกา รองประธานศาลอุทธรณ์  รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  แล้วแต่กรณี เป็นผู้ทำการแทน  ถ้ามีรองประธานศาลฎีกา  หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นหลายคน  ให้รองประธาน ศาลฎีกา  หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นที่มีอาวุโสสูงสุดเป็นผู้ทำการแทน  ถ้าผู้ที่มีอาวุโสสูงสุด ไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้ที่มีอาวุโสถัดลงมาตามลำดับเป็นผู้ทำการแทน         ในกรณีที่ไม่มีผู้ทำการแทนประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค หรืออธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นตามวรรคสอง  หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มี อาวุโสสูงสุดในศาลนั้นเป็นผู้ทำการแทน  ถ้าผู้ที่มีอาวุโสสูงสุดไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มี อาวุโสถัดลงมาตามลำดับเป็นผู้ทำการแทน         ในกรณีที่ไม่มีผู้ทำการแทนตามวรรคสาม  ประธานศาลฎีกาจะสั่งให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งเป็นผู้ ทำการแทนก็ได้         ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจำศาลจะเป็นผู้ทำการแทนในตำแหน่งตามวรรคหนึ่งไม่ได้         มาตรา 9  ในศาลจังหวัดหรือศาลแขวง  ให้มีผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  ศาลละหนึ่งคน         เมื่อตำแหน่งผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดหรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลแขวงว่างลง  หรือเมื่อ ผู้ดำรงตำแหน่งดังกล่าวไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลนั้นเป็นผู้ทำการแทน ถ้าผู้ที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลนั้นไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสถัดลงมาตามลำดับในศาลนั้น เป็นผู้ทำการแทน         ในกรณีที่ไม่มีผู้ทำการแทนตามวรรคสอง  ประธานศาลฎีกาจะสั่งให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งเป็น ผู้ทำการแทนก็ได้         ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจำศาลจะเป็นผู้ทำการแทนในตำแหน่งตามวรรคหนึ่งไม่ได้         มาตรา 10  ในกรณีที่มีการแบ่งส่วนราชการในศาลฎีกา  ศาลอุทธรณ์  หรือศาลชั้นต้นออกเป็น แผนกหรือหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่น  ให้มีผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกหรือผู้พิพากษาหัวหน้าหน่วยงาน ที่เรียกชื่ออย่างอื่น  แผนกหรือหน่วยงานละหนึ่งคน         เมื่อตำแหน่งผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกหรือผู้พิพากษาหัวหน้าหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นตาม วรรคหนึ่งว่างลง  หรือเมื่อผู้ดำรงตำแหน่งดังกล่าวไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุด ในแผนกหรือในหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นนั้นเป็นผู้ทำการแทน  ถ้าผู้ที่มีอาวุโสสูงสุดในแผนกหรือ ในหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นนั้นไม่อาจปฏิบัติราชการได้  ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสถัดลงมาตามลำดับ ในแผนกหรือในหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นนั้นเป็นผู้ทำการแทน         ในกรณีที่ไม่มีผู้ทำการแทนตามวรรคสอง  ประธานศาลฎีกาจะสั่งให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งเป็น ผู้ทำการแทนก็ได้         ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจำศาลจะทำการแทนในตำแหน่งตามวรรคหนึ่งไม่ได้         มาตรา 11  ประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น  และผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  ต้องรับผิดชอบในราชการของศาลให้เป็นไปโดยเรียบร้อย  และ ให้มีอำนาจหน้าที่ดังต่อไปนี้ด้วย (1)     นั่งพิจารณาและพิพากษาคดีที่มีผลกระทบต่อความมั่นคงของรัฐหรือเป็นที่สนใจของ ประชาชน  คดีที่เป็นความผิดอาญาร้ายแรง  คดีที่มีทุนทรัพย์สูง  และคดีละเมิดอำนาจศาล  ทั้งนี้ ตามหลักเกณฑ์ที่กำหนดในระเบียบราชการฝ่ายตุลาการของศาลยุติธรรม (2)     สั่งคำร้องคำขอต่างๆ  ที่ยื่นต่อตนตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายว่าด้วยวิธีพิจารณาความ (3)     ระมัดระวังการใช้ระเบียบวิธีการต่างๆ  ที่กำหนดขึ้นโดยกฎหมายหรือโดยประการอื่น ให้เป็นไปโดยถูกต้อง  เพื่อให้การพิจารณาพิพากษาคดีเสร็จเด็ดขาดไปโดยเร็ว (4)     ให้คำแนะนำแก่ผู้พิพากษาในศาลนั้นในข้อขัดข้องเนื่องในการปฏิบัติหน้าที่ของผู้พิพากษา (5)     ร่วมมือกับเจ้าพนักงานฝ่ายปกครองในบรรดากิจการอันเกี่ยวกับการจัดวางระเบียบและ การดำเนินการงานส่วนธุรการของศาล (6)     ทำรายงานการคดีและกิจการของศาลส่งตามระเบียบ (7)     มีอำนาจหน้าที่อื่นตามที่กฎหมายกำหนด ให้รองประธานศาลฎีกา  รองประธานศาลอุทธรณ์  รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรือรองอธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  มีอำนาจตาม (2)  ด้วย   และให้มีหน้าที่ช่วยประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์ ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรืออธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  แล้วแต่กรณี  ตามที่ประธานศาลฎีกา ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรืออธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้นมอบหมาย         มาตรา 12  ผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกหรือผู้พิพากษาหัวหน้าหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่น ตามมาตรา 10  วรรคหนึ่ง  ต้องรับผิดชอบงานของแผนกหรือหน่วยงานที่เรียกชื่ออย่างอื่นให้เป็นไป โดยเรียบร้อยตามที่กำหนดไว้ในประกาศคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมที่ได้จัดตั้งแผนกหรือหน่วยงาน ที่เรียกชื่ออย่างอื่นนั้น  และต้องปฏิบัติตามคำสั่งของประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธาน ศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลนั้น         มาตรา 13  ให้มีอธิบดีผู้พิพากษาภาค  ภาคละหนึ่งคน  จำนวนเก้าภาค  มีสถานที่ตั้ง  และ เขตอำนาจตามที่คณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมกำหนด  โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา         เมื่อตำแหน่งอธิบดีผู้พิพากษาภาคว่างลงหรือเมื่ออธิบดีผู้พิพากษาภาคไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้ประธานศาลฎีกาสั่งให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งเป็นผู้ทำการแทน         ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจำศาลจะเป็นผู้ทำการแทนในตำแหน่งตามวรรคหนึ่งไม่ได้         มาตรา 14  ให้อธิบดีผู้พิพากษาภาคเป็นผู้พิพากษาในศาลที่อยู่ในเขตอำนาจด้วยผู้หนึ่ง  โดยให้ มีอำนาจและหน้าที่ตามที่กำหนดไว้ในมาตรา 11  วรรคหนึ่ง  และให้มีอำนาจหน้าที่ดังต่อไปนี้ด้วย (1)     สั่งให้หัวหน้าสำนักงานประจำศาลยุติธรรมรายงานเกี่ยวด้วยคดี  หรือรายงานกิจการอื่นของ ศาลที่อยู่ในเขตอำนาจของตน (2)     ในกรณีจำเป็นจะสั่งให้ผู้พิพากษาคนใดคนหนึ่งในศาลที่อยู่ในเขตอำนาจของตนไปช่วยทำงาน ชั่วคราวมีกำหนดไม่เกินสามเดือนในอีกศาลหนึ่งโดยความยินยอมของผู้พิพากษานั้นก็ได้  แล้วรายงาน ไปยังประธานศาลฎีกาทันที หมวด 2 เขตอำนาจศาล         มาตรา 15  ห้ามมิให้ศาลยุติธรรมศาลใดศาลหนึ่งรับคดีซึ่งศาลยุติธรรมอื่นได้สั่งรับประทับฟ้อง โดยชอบแล้วไว้พิจารณาพิพากษา  เว้นแต่คดีนั้นจะได้โอนมาตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายว่าด้วยวิธีพิจารณา ความหรือตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม         มาตรา 16  ศาลชั้นต้นมีเขตตามที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกำหนดไว้         ศาลแพ่งและศาลอาญา  มีเขตตลอดท้องที่กรุงเทพมหานครนอกจากท้องที่ที่อยู่ในเขตของศาล แพ่งกรุงเทพใต้  ศาลแพ่งธนบุรี  ศาลอาญากรุงเทพใต้  ศาลอาญาธนบุรี  ศาลจังหวัดมีนบุรี  และ ศาลยุติธรรมอื่นตามที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกำหนดไว้         ในกรณีที่มีการยื่นฟ้องคดีต่อศาลแพ่งหรือศาลอาญา และคดีนั้นเกิดขึ้นนอกเขตของศาลแพ่ง หรือศาลอาญา ศาลแพ่งหรือศาลอาญา แล้วแต่กรณี อาจใช้ดุลพินิจยอมรับไว้พิจารณาพิพากษาหรือ มีคำสั่งโอนคดีไปยังศาลยุติธรรมอื่นที่มีเขตอำนาจ         ในกรณีที่มีการยื่นฟ้องคดีต่อศาลจังหวัด  และคดีนั้นเกิดขึ้นในเขตของศาลแขวงและอยู่ในอำนาจ ของศาลแขวง  ให้ศาลจังหวัดนั้นมีคำสั่งโอนคดีไปยังศาลแขวงที่มีเขตอำนาจ         มาตรา 17  ศาลแขวงมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดี  และมีอำนาจทำการไต่สวน  หรือมีคำสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอำนาจตามที่กำหนดไว้ในมาตรา 24  และมาตรา 25  วรรคหนึ่ง         มาตรา 18  ศาลจังหวัดมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งและคดีอาญาทั้งปวงที่มิได้อยู่ในอำนาจ ของศาลยุติธรรมอื่น         มาตรา 19  ศาลแพ่ง  ศาลแพ่งกรุงเทพใต้  และศาลแพ่งธนบุรีมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ทั้งปวงและคดีอื่นใดที่มิได้อยู่ในอำนาจของศาลยุติธรรมอื่น         ศาลอาญา  ศาลอาญากรุงเทพใต้  และศาลอาญาธนบุรีมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีอาญาทั้งปวง ที่มิได้อยู่ในอำนาจของศาลยุติธรรมอื่น  รวมทั้งคดีอื่นใดที่มีกฎหมายบัญญัติให้อยู่ในอำนาจของศาลที่มี อำนาจพิจารณาคดีอาญา  แล้วแต่กรณี         มาตรา 20  ศาลยุติธรรมอื่นมีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีตามที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้น หรือกฎหมายอื่นกำหนดไว้         มาตรา 21  ศาลอุทธรณ์มีเขตตลอดท้องที่ที่มิได้อยู่ในเขตศาลอุทธรณ์ภาค         ในกรณีที่มีการยื่นอุทธรณ์คดีต่อศาลอุทธรณ์  และคดีนั้นอยู่นอกเขตของศาลอุทธรณ์  ศาลอุทธรณ์ อาจใช้ดุลพินิจยอมรับไว้พิจารณาพิพากษาหรือมีคำสั่งโอนคดีนั้นไปยังศาลอุทธรณ์ภาคที่มีเขตอำนาจ         มาตรา 22  ศาลอุทธรณ์และศาลอุทธรณ์ภาคมีอำนาจพิจารณาพิพากษาบรรดาคดีที่อุทธรณ์ คำพิพากษาหรือคำสั่งของศาลชั้นต้น  ตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายว่าด้วยการอุทธรณ์  และว่าด้วย เขตอำนาจศาล  และมีอำนาจดังต่อไปนี้ (1)     พิพากษายืนตาม  แก้ไข  กลับ  หรือยกคำพิพากษาของศาลชั้นต้นที่พิพากษาลงโทษ ประหารชีวิตหรือจำคุกตลอดชีวิต  ในเมื่อคดีนั้นได้ส่งขึ้นมายังศาลอุทธรณ์และศาลอุทธรณ์ภาคตามที่ บัญญัติไว้ในกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา (2)     วินิจฉัยชี้ขาดคำร้องคำขอที่ยื่นต่อศาลอุทธรณ์หรือศาลอุทธรณ์ภาคตามกฎหมาย (3)     วินิจฉัยชี้ขาดคดีที่ศาลอุทธรณ์และศาลอุทธรณ์ภาคมีอำนาจวินิจฉัยได้ตามกฎหมายอื่น มาตรา 23  ศาลฎีกามีอำนาจพิจารณาพิพากษาบรรดาคดีที่อุทธรณ์คำพิพากษาหรือคำสั่งของ ศาลอุทธรณ์และศาลอุทธรณ์ภาค  และคดีที่อุทธรณ์คำพิพากษาหรือคำสั่งของศาลชั้นต้นโดยตรงต่อศาลฎีกา ตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายว่าด้วยการอุทธรณ์หรือฎีกาและคดีที่กฎหมายอื่นบัญญัติให้ศาลฎีกามีอำนาจ พิจารณาพิพากษา  รวมทั้งมีอำนาจวินิจฉัยชี้ขาดหรือสั่งคำร้องคำขอที่ยื่นต่อศาลฎีกาตามกฎหมาย         คดีที่ศาลฎีกาได้พิจารณาพิพากษาหรือมีคำสั่งแล้ว  คู่ความไม่มีสิทธิที่จะทูลเกล้าฯ  ถวายฎีกา คัดค้านคดีนั้นต่อไป หมวด 3 องค์คณะผู้พิพากษา         มาตรา 24  ให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งมีอำนาจดังต่อไปนี้ (1)     ออกหมายเรียก  หมายอาญา  หรือหมายสั่งให้ส่งคนมาจากหรือไปยังจังหวัดอื่น (2)     ออกคำสั่งใด ๆ  ซึ่งมิใช่เป็นไปในทางวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทแห่งคดี มาตรา 24  ในศาลชั้นต้น  ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอำนาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอำนาจ ของศาลนั้น  ดังต่อไปนี้ (1)     ไต่สวนและวินิจฉัยชี้ขาดคำร้องหรือคำขอที่ยื่นต่อศาลในคดีทั้งปวง (2)     ไต่สวนและมีคำสั่งเกี่ยวกับวิธีการเพื่อความปลอดภัย (3)     ไต่สวนมูลฟ้องและมีคำสั่งในคดีอาญา (4)     พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง  ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจำนวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจำนวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา (5)     พิจารณาพิพากษาคดีอาญา  ซึ่งกฎหมายกำหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จำคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ  แต่จะลงโทษจำคุกเกินหกเดือน  หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ  ซึ่งโทษจำคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้         ผู้พิพากษาประจำศาลไม่มีอำนาจตาม ( 3 )  ( 4 )  หรือ  ( 5 )         มาตรา 26  ภายใต้บังคับมาตรา 25  ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น  นอกจาก ศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น  ต้องมีผู้พิพากษา อย่างน้อยสองคนและต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจำศาลเกินหนึ่งคน  จึงเป็นองค์คณะที่มีอำนาจพิจารณา พิพากษาคดีแพ่งหรือคดีอาญาทั้งปวง         มาตรา 27  ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลอุทธรณ์  ศาลอุทธรณ์ภาคหรือศาลฎีกา  ต้องมี ผู้พิพากษาอย่างน้อยสามคน  จึงเป็นองค์คณะที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีได้         ผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์  ผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์ภาค  และผู้พิพากษาศาลฎีกา  ที่เข้าประชุมใหญ่ ในศาลนั้นหรือในแผนกคดีของศาลดังกล่าว  เมื่อได้ตรวจสำนวนคดีที่ประชุมใหญ่หรือที่ประชุมแผนกคดีแล้ว มีอำนาจพิพากษาหรือทำคำสั่งคดีนั้นได้  และเฉพาะในศาลอุทธรณ์หรือศาลอุทธรณ์ภาคมีอำนาจทำความเห็น แย้งได้ด้วย         มาตรา 28  ในระหว่างการพิจารณาคดีใด  หากมีเหตุสุดวิสัยหรือมีเหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจ ก้าวล่วงได้  ทำให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาดีนั้น  ไม่อาจจะนั่งพิจารณาคดีต่อไป  ให้ผู้พิพากษา ดังต่อไปนี้นั่งพิจารณาคดีนั้นแทนต่อไปได้ (1)     ในศาลฎีกา  ได้แก่  ประธานศาลฎีกา  หรือรองประธานศาลฎีกา  หรือผู้พิพากษาในศาล ฎีกาซึ่งประธานศาลฎีกามอบหมาย (2)     ในศาลอุทธรณ์หรือศาลอุทธรณ์ภาค  ได้แก่  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค หรือรองประธานศาลอุทธรณ์  รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  หรือผู้พิพากษาในศาลอุทธรณ์หรือ ศาลอุทธรณ์ภาคซึ่งประธานศาลอุทธรณ์หรือประธานศาลอุทธรณ์ภาค  แล้วแต่กรณี  มอบหมาย (3)     ในศาลชั้นต้น  ได้แก่  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  อธิบดีผู้พิพากษาภาค  ผู้พิพากษา หัวหน้าศาล  หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาในศาลชั้นต้นของศาลนั้น ซึ่งอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  อธิบดีผู้พิพากษาภาค  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  แล้วแต่กรณี มอบหมาย         ให้ผู้ทำการแทนในตำแหน่งต่างๆ  ตามมาตรา 8  มาตรา 9  และมาตรา 13  มีอำนาจตาม ( 1 )  ( 2 )  และ  ( 3 )  ด้วย         มาตรา 29  ในระหว่างการทำคำพิพากษาคดีใด  หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจ ก้าวล่วงได้  ทำให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทำคำพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้ ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอำนาจลงลายมือชื่อทำคำพิพากษา  และเฉพาะในศาลอุทธรณ์  ศาลอุทธรณ์ภาค และศาลชั้นต้น  มีอำนาจทำความเห็นแย้งได้ด้วย  ทั้งนี้  หลังจากได้ตรวจสำนวนคดีนั้นแล้ว (1)     ในศาลฎีกา  ได้แก่  ประธานศาลฎีกาหรือรองประธานศาลฎีกา (2)     ในศาลอุทธรณ์หรือศาลอุทธรณ์ภาค  ได้แก่  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค รองประธานศาลอุทธรณ์  หรือ รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  แล้วแต่กรณี (3)     ในศาลชั้นต้น  ได้แก่  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  อธิบดีผู้พิพากษาภาค  รองอธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  แล้วแต่กรณี         ให้ผู้ทำการแทนในตำแหน่งต่างๆ  ตามมาตรา 8  มาตรา 9  และมาตรา 13  มีอำนาจตาม ( 1 ) ( 2 )  และ  ( 3 )  ด้วย         มาตรา 30  เหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28  และมาตรา 29  หมายถึง กรณีที่ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตำแหน่งที่ดำรงอยู่หรือถูกคัดค้านและถอนตัวไป หรือไม่อาจปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณาหรือทำคำพิพากษาในคดีนั้นได้         มาตรา 31  เหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28  และมาตรา 29  นอกจาก ที่กำหนดไว้ในมาตรา 30  แล้ว  ให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย (1)     กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวไต่สวนมูลฟ้องคดีอาญาแล้วเห็นว่าควรพิพากษายกฟ้อง  แต่คดีนั้น มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกำหนดเกินกว่าอัตราโทษตามมาตรา 25 ( 5 ) (2)     กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวพิจารณาคดีอาญาตามมาตรา 25 ( 5 )  แล้วเห็นว่าควรพิพากษา ลงโทษจำคุกเกินกว่าหกเดือน  หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ  ซึ่งโทษจำคุกหรือปรับนั้น อย่างใดอย่างหนึ่ง  หรือทั้งสองอย่างเกินอัตราดังกล่าว (3)     กรณีที่คำพิพากษาหรือคำสั่งคดีแพ่งเรื่องใดของศาลนั้นจะต้องกระทำโดยองค์คณะ ซึ่งประกอบด้วยผู้พิพากษาหลายคน  และผู้พิพากษาในองค์คณะนั้นมีความเห็นแย้งกันจนหาเสียงข้างมากมิได้ (4)     กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวพิจารณาคดีแพ่งตามมาตรา 25 ( 4 )  ไปแล้ว  ต่อมาปรากฏว่า ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจำนวนเงินที่ฟ้องเกินกว่าอำนาจพิจารณาพิพากษาของผู้พิพากษาคนเดียว หมวด 4  การจ่าย  การโอน  และการเรียกคืนสำนวนคดี         มาตรา 32  ให้ประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น  ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกคดีในแต่ละศาลแล้วแต่กรณี  รับผิดชอบ ในการจ่ายสำนวนคดีให้แก่องค์คณะผู้พิพากษาในศาลหรือในแผนกคดีนั้น  โดยให้ปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ และวิธีการที่กำหนดโดยระเบียบราชการฝ่ายตุลาการของศาลยุติธรรม         การออกระเบียบราชการฝ่ายตุลาการของศาลยุติธรรมตามวรรคหนึ่ง  ให้คำนึงถึงความเชี่ยวชาญและ ความเหมาะสมขององค์คณะผู้พิพากษาที่จะรับผิดชอบสำนวนคดีนั้น  รวมทั้งปริมาณคดีที่องค์คณะผู้พิพากษา แต่ละองค์คณะต้องรับผิดชอบ         มาตรา 33  การเรียกคืนสำนวนคดีหรือการโอนสำนวนคดีซึ่งอยู่ในความรับผิดชอบของ องค์คณะผู้พิพากษาใด  ประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธานศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  จะกระทำได้ต่อเมื่อเป็นกรณีที่จะกระทบกระเทือน ต่อความยุติธรรมในการพิจารณาหรือพิพากษาอรรถคดีของศาลนั้น  และรองประธานศาลฎีกา  รองประธาน ศาลอุทธรณ์  รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  รองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุด ในศาลจังหวัด  หรือผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลแขวง  แล้วแต่กรณี  ที่มิได้เป็นองค์คณะในสำนวนคดี ดังกล่าวได้เสนอความเห็นให้กระทำได้         ในกรณีที่รองประธานศาลฎีกา  รองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุด ในศาลจังหวัด  หรือผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลแขวง  แล้วแต่กรณี  ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ หรือได้เข้าเป็นองค์คณะในสำนวนคดีที่เรียกคืนหรือโอนนั้น  ให้รองประธานศาลฎีกา  รองอธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาที่มีอาวุโสถัดลงมาตามลำดับในศาลนั้น  เป็นผู้มีอำนาจในการเสนอความเห็นแทน ในกรณีที่รองประธานศาลฎีกา  รองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  มีหนึ่งคนและในกรณีที่รองประธาน ศาลอุทธรณ์  รองประธานศาลอุทธรณ์ภาค  ไม่อาจปฏิบัติราชการได้หรือได้เข้าเป็นองค์คณะในสำนวนคดี ที่เรียกคืนหรือโอนนั้น  ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดของศาลนั้นเป็นผู้มีอำนาจในการเสนอความเห็น         ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจำศาลไม่มีอำนาจในการเสนอความเห็นตามวรรคหนึ่ง หรือวรรคสอง         ในกรณีที่ผู้พิพากษาเจ้าของสำนวนหรือองค์คณะผู้พิพากษามีคดีค้างการพิจารณาอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งจะทำให้การพิจารณาพิพากษาคดีของศาลนั้นล่าช้า  และผู้พิพากษาเจ้าของสำนวนหรือองค์คณะ ผู้พิพากษานั้นขอคืนสำนวนคดีที่ตนรับผิดชอบอยู่  ให้ประธานศาลฎีกา  ประธานศาลอุทธรณ์  ประธาน ศาลอุทธรณ์ภาค  อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น  หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล  แล้วแต่กรณี  มีอำนาจ รับคืนสำนวนคดีดังกล่าว  และโอนให้ผู้พิพากษาหรือองค์คณะผู้พิพากษาอื่นในศาลนั้นรับผิดชอบ แทนได้

หมายเหตุ:-  เหตุผลในการประกาศใช้พระราชบัญญัติฉบับนี้  คือ  โดยที่มาตรา 236 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย บัญญัติให้การนั่งพิจารณาคดีของศาลต้องมีผู้พิพากษาครบองค์คณะและผู้พิพากษาซึ่งมิได้นั่งพิจารณาคดีใดจะทำ คำพิพากษาคดีนั้นมิได้  เว้นแต่มีเหตุสุดวิสัยหรือมีเหตุจำเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้  ทั้งนี้  ตามที่กฎหมายบัญญัติ ประกอบกับมาตรา 249  ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  บัญญัติให้การจ่ายสำนวนคดีให้ผู้พิพากษาต้องเป็นไปตาม หลักเกณฑ์ที่กฎหมายบัญญัติ  และได้ห้ามการเรียกคืนสำนวนคดีหรือการโอนสำนวนคดี  เว้นแต่เป็นกรณีที่จะกระทบ กระเทือนต่อความยุติธรรมในการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี  นอกจากนี้  ได้มีการตรากฎหมายตามมาตรา 275 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย  ซึ่งบัญญัติให้ศาลยุติธรรมมีหน่วยธุรการที่เป็นอิสระ  โดยมีเลขาธิการสำนักงาน ศาลยุติธรรมเป็นผู้บังคับบัญชาขึ้นตรงต่อประธานศาลฎีกา  ดังนั้น  เพื่อเป็นการรองรับบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักรไทย  และเพื่อให้การจัดระบบการบริหารงานศาลยุติธรรมตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมสอดคล้อง กับกฎหมายซึ่งตราขึ้นตามมาตรา 275  ดังกล่าว  จึงจำเป็นต้องตราพระราชบัญญัตินี้ ( รจ. เล่ม 117  ตอนที่ 44ก  หน้า 1   18  พฤษภาคม  2543 )