พระราชบัญญัติ การบัญชี พ.ศ. 2543

ภูมิพลอดุลยเดช ป.ร. ให้ไว้ ณ วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2543 เป็นปีที่ 55 ในรัชกาลปัจจุบัน

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช  มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้ ประกาศว่า         โดยที่เป็นการสมควรปรับปรุงกฎหมายว่าด้วยการบัญชี         พระราชบัญญัตินี้มีบทบัญญัติบางประการเกี่ยวกับการจำกัดสิทธิและเสรีภาพของบุคคล  ซึ่ง มาตรา 29  ประกอบกับมาตรา 35  มาตรา 48  และมาตรา 50   ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย บัญญัติให้กระทำได้โดยอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมาย         จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตราพระราชบัญญัติขึ้นไว้โดยคำแนะนำและยินยอมของรัฐสภา ดังต่อไปนี้         มาตรา 1  พระราชบัญญัตินี้เรียกว่า  ?พระราชบัญญัติการบัญชี  พ.ศ. 2543 ?         มาตรา 2  พระราชบัญญัตินี้ให้ใช้บังคับเมื่อพ้นกำหนดเก้าสิบวันนับแต่วันประกาศในราชกิจจา นุเบกษาเป็นต้นไป         มาตรา 3  ให้ยกเลิกประกาศของคณะปฏิวัติ  ฉบับที่ 285  ลงวันที่  24  พฤศจิกายน พ.ศ. 2515         มาตรา 4  ในพระราชบัญญัตินี้         ?งบการเงิน?  หมายความว่า  รายงานผลการดำเนินงาน  ฐานะการเงิน  หรือการเปลี่ยนแปลง ฐานะการเงินของกิจการ  ไม่ว่าจะรายงานโดยงบดุล  งบกำไรขาดทุน  งบกำไรสะสม  งบกระแสเงินสด งบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของผู้ถือหุ้น  งบประกอบ  หรือหมายเหตุประกอบงบการเงิน  หรือ คำอธิบายอื่นซึ่งระบุไว้ว่าเป็นส่วนหนึ่งของงบการเงิน         ?มาตรฐานการบัญชี?  หมายความว่า  หลักการบัญชีและวิธีปฏิบัติทางการบัญชีที่รับรองทั่วไป หรือมาตรฐานการบัญชีที่กำหนดตามกฎหมายว่าด้วยการนั้น         ?ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี?  หมายความว่า  ผู้มีหน้าที่จัดให้มีการทำบัญชีตามพระราชบัญญัตินี้         ?ผู้ทำบัญชี?  หมายความว่า  ผู้รับผิดชอบในการทำบัญชีของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ไม่ว่าจะ ได้กระทำในฐานะเป็นลูกจ้างของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีหรือไม่ก็ตาม         ?สารวัตรใหญ่บัญชี?  หมายความว่า  อธิบดี  และให้หมายความรวมถึงผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมายด้วย         ?สารวัตรบัญชี?  หมายความว่า  ผู้ซึ่งอธิบดีแต่งตั้งให้เป็นสารวัตรบัญชีประจำสำนักงานบัญชี ประจำท้องที่         ?อธิบดี?  หมายความว่า  อธิบดีกรมทะเบียนการค้า         ?รัฐมนตรี?  หมายความว่า  รัฐมนตรีผู้รักษาการตามพระราชบัญญัตินี้         มาตรา 5  ให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์รักษาการตามพระราชบัญญัตินี้  และให้มีอำนาจ ออกกฎกระทรวงเพื่อปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้         กฎกระทรวงนั้น  เมื่อได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาแล้วให้ใช้บังคับได้         หมวด 1 บททั่วไป         มาตรา 6  ให้กรมทะเบียนการค้า  กระทรวงพาณิชย์  เป็นสำนักงานกลางบัญชี         ให้อธิบดีมีอำนาจจัดตั้งสำนักงานบัญชีประจำท้องที่  โดยขึ้นตรงต่อสำนักงานกลางบัญชี  และ มีสารวัตรบัญชีคนหนึ่งเป็นหัวหน้าสำนักงานบัญชีประจำท้องที่         การจัดตั้งสำนักงานบัญชีประจำท้องที่ให้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา         มาตรา 7  อธิบดีมีอำนาจประกาศในราชกิจจานุเบกษากำหนดในเรื่อง  ดังต่อไปนี้         (1) ชนิดของบัญชีที่ต้องจัดทำ         (2) ข้อความและรายการที่ต้องมีในบัญชี         (3) ระยะเวลาที่ต้องลงรายการในบัญชี         (4) เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี         (5) กำหนดข้อยกเว้นให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีหรือผู้ทำบัญชีไม่ต้องปฏิบัติตามมาตรฐาน การบัญชีในเรื่องใดเรื่องหนึ่งหรือส่วนใดส่วนหนึ่ง         (6) คุณสมบัติและเงื่อนไขของการเป็นผู้ทำบัญชีตามพระราชบัญญัตินี้ ในการประกาศข้อกำหนดตามวรรคหนึ่ง  ให้อธิบดีคำนึงถึงมาตรฐานการบัญชี  และข้อคิดเห็น ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและสถาบันวิชาชีพบัญชี         ข้อกำหนดตาม  ( 5 )  และ  ( 6 )  ต้องได้รับความเห็นชอบจากรัฐมนตรีด้วย         ข้อกำหนดตาม ( 1 )  ( 2 )  ( 3 )  และ  ( 4 )   หากเรื่องนั้นมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติไว้เป็นอย่างอื่น เมื่อผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีปฏิบัติตามกฎหมายเฉพาะนั้นแล้ว  ให้ถือว่าได้จัดทำบัญชีโดยถูกต้องตาม พระราชบัญญัตินี้แล้ว         หมวด 2 ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี         มาตรา 8  ให้ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน  บริษัทจำกัด  บริษัทมหาชนจำกัด  ที่จัดตั้งขึ้นตาม กฎหมายไทย  นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายต่างประเทศที่ประกอบธุรกิจในประเทศไทย  กิจการร่วมค้า ตามประมวลรัษฎากร  เป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  และต้องจัดให้มีการทำบัญชีสำหรับการประกอบธุรกิจ ของตนโดยมีรายละเอียด  หลักเกณฑ์  และวิธีการตามที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัตินี้         ในกรณีที่ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีประกอบธุรกิจเป็นประจำในสถานที่หลายแห่งแยกจากกัน ให้ผู้มีหน้าที่รับผิดชอบในการจัดการธุรกิจในสถานที่นั้นเป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี         ในกรณีที่ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีเป็นกิจการร่วมค้าตามประมวลรัษฎากร  ให้บุคคลซึ่งรับผิดชอบ ในการดำเนินการของกิจการนั้นเป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี         รัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรีมีอำนาจประกาศในราชกิจจานุเบกษา  กำหนด ให้บุคคลธรรมดาใดหรือห้างหุ้นส่วนที่มิได้จดทะเบียนที่ประกอบธุรกิจใดในประเทศไทยตามเงื่อนไขใด เป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีตามพระราชบัญญัตินี้ได้         ประกาศของรัฐมนตรีตามวรรคสี่  ให้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาล่วงหน้าไม่น้อยกว่าหกเดือน ก่อนวันใช้บังคับ         ในกรณีที่มีประกาศของรัฐมนตรีตามวรรคสี่  ให้อธิบดีกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการเกี่ยวกับ วันเริ่มทำบัญชีครั้งแรก  และกำหนดวิธีการจัดทำบัญชีของบุคคลธรรมดาหรือห้างหุ้นส่วนที่มิได้ จดทะเบียนนั้น         มาตรา 9  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องจัดให้มีการทำบัญชีนับแต่วันเริ่มทำบัญชี  ดังต่อไปนี้ เป็นต้นไป         (1) ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน  บริษัทจำกัด  หรือบริษัทมหาชนจำกัด  ให้เริ่มทำบัญชีนับแต่ วันที่ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน  บริษัทจำกัด  หรือบริษัทมหาชนจำกัดนั้น  ได้รับการจดทะเบียนเป็น นิติบุคคลตามกฎหมาย         (2) นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายต่างประเทศที่ประกอบธุรกิจในประเทศไทย  ให้เริ่มทำบัญชี นับแต่วันที่นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายต่างประเทศนั้นได้เริ่มต้นประกอบธุรกิจในประเทศไทย         (3) กิจการร่วมค้าตามประมวลรัษฎากร  ให้เริ่มทำบัญชีนับแต่วันที่กิจการร่วมค้านั้นได้เริ่มต้น ประกอบกิจการ         (4) สถานที่ประกอบธุรกิจเป็นประจำตามมาตรา 8  วรรคสอง  ให้เริ่มทำบัญชีนับแต่วันที่ สถานที่ประกอบธุรกิจเป็นประจำนั้นเริ่มต้นประกอบกิจการ         มาตรา 10  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องปิดบัญชีครั้งแรกภายในสิบสองเดือนนับแต่วันเริ่มทำบัญชี ที่กำหนดตามมาตรา  8  วรรคหก  หรือวันเริ่มทำบัญชีตามมาตรา 9  แล้วแต่กรณี  และปิดบัญชีทุกรอบ สิบสองเดือนนับแต่วันที่ปิดบัญชีครั้งก่อน  เว้นแต่         (1) เมื่อได้รับอนุญาตจากสารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีให้เปลี่ยนรอบปีบัญชีแล้วอาจ ปิดบัญชีก่อนครบรอบสิบสองเดือนได้         (2) ในกรณีมีหน้าที่จัดทำบัญชีตามมาตรา 8  วรรคสอง  ให้ปิดบัญชีพร้อมกับสำนักงานใหญ่         มาตรา 11  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีซึ่งเป็นห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายต่างประเทศ และกิจการร่วมค้าตามประมวลรัษฎากร ต้องจัดทำงบการเงิน และยื่นงบการเงินดังกล่าวต่อสำนักงานกลางบัญชีหรือสำนักงานบัญชีประจำท้องที่ภายในห้าเดือนนับแต่ วันปิดบัญชีตามมาตรา 10  สำหรับกรณีของบริษัทจำกัดหรือบริษัทมหาชนจำกัดที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ให้ยื่นภายในหนึ่งเดือนนับแต่วันที่งบการเงินนั้นได้รับอนุมัติในที่ประชุมใหญ่  ทั้งนี้  เว้นแต่มีเหตุจำเป็น ทำให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีไม่สามารถจะปฏิบัติตามกำหนดเวลาดังกล่าวได้  อธิบดีอาจพิจารณาสั่งให้ ขยายหรือเลื่อนกำหนดเวลาออกไปอีกตามความจำเป็นแก่กรณีได้         การยื่นงบการเงินให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่อธิบดีกำหนด         งบการเงินต้องมีรายการย่อตามที่อธิบดีประกาศกำหนดโดยความเห็นชอบของรัฐมนตรี เว้นแต่กรณีที่ได้มีกฏหมายเฉพาะกำหนดเพิ่มเติมจากรายการย่อของงบการเงินที่อธิบดีกำหนดไว้แล้ว ให้ใช้รายการย่อตามที่กำหนดในกฎหมายเฉพาะนั้น         งบการเงินต้องได้รับการตรวจสอบและแสดงความเห็นโดยผู้สอบบัญชีรับอนุญาต  เว้นแต่ งบการเงินของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีซึ่งเป็นห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทยที่มีทุน สินทรัพย์  หรือรายได้  รายการใดรายการหนึ่งหรือทุกรายการ  ไม่เกินที่กำหนดโดยกฎกระทรวง         มาตรา 12  ในการจัดทำบัญชี  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องส่งมอบเอกสารที่ต้องใช้ประกอบ การลงบัญชีให้แก่ผู้ทำบัญชีให้ถูกต้องครบถ้วน  เพื่อให้บัญชีที่จัดทำขึ้นสามารถแสดงผลการดำเนินงาน ฐานะการเงิน  หรือการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงินที่เป็นอยู่ตามความเป็นจริงและตามมาตรฐานการบัญชี         มาตรา 13  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีไว้ ณ  สถานที่ทำการ   หรือสถานที่ที่ใช้เป็นที่ทำการผลิตหรือเก็บสินค้าเป็นประจำหรือสถานที่ที่ใช้เป็น ที่ทำงานเป็นประจำ  เว้นแต่ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีจะได้รับอนุญาตจากสารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชี ให้เก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีไว้  ณ  สถานที่อื่นได้         การขออนุญาตและการอนุญาตตามวรรคหนึ่งให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่อธิบดีกำหนด และในระหว่างรอการอนุญาตให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการ ลงบัญชีไว้ในสถานที่ที่ยื่นขอนั้นไปพลางก่อนได้         ในกรณีที่จัดทำบัญชีด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์หรือเครื่องมืออื่นใดในสถานที่อื่นใดในราชอาณาจักร ที่มิใช่สถานที่ตามวรรคหนึ่ง  แต่มีการเชื่อมโยงเครือข่ายคอมพิวเตอร์หรือเครื่องมือนั้นมายังสถานที่ ตามวรรคหนึ่ง  กรณีดังกล่าวนี้ให้ถือว่าได้มีการเก็บรักษาบัญชีไว้  ณ  สถานที่ตามวรรคหนึ่งแล้ว         มาตรา 14  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี ไว้เป็นเวลาไม่น้อยกว่าห้าปีนับแต่วันปิดบัญชีหรือจนกว่าจะมีการส่งมอบบัญชีและเอกสารตามมาตรา 17         เพื่อประโยชน์ในการตรวจสอบบัญชีของกิจการประเภทใดประเภทหนึ่ง  ให้อธิบดีโดยความเห็นชอบ ของรัฐมนตรีมีอำนาจกำหนดให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบ การลงบัญชีไว้เกินห้าปีแต่ต้องไม่เกินเจ็ดปีได้         มาตรา 15  ถ้าบัญชีหรือเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีสูญหายหรือเสียหาย  ให้ผู้มี หน้าที่จัดทำบัญชีแจ้งต่อสารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่อธิบดีกำหนด ภายในสิบห้าวันนับแต่วันที่ทราบหรือควรทราบถึงการสูญหายหรือเสียหายนั้น         มาตรา 16  ในกรณีที่สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีตรวจพบว่าบัญชีและเอกสารที่ต้อง ใช้ประกอบการลงบัญชีที่เป็นสาระสำคัญแก่การจัดทำบัญชีสูญหายหรือถูกทำลาย  หรือปรากฏว่าบัญชี และเอกสารดังกล่าวมิได้เก็บไว้ในที่ปลอดภัย  ให้สันนิษฐานว่าผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีมีเจตนาทำให้เสียหาย ทำลาย  ซ่อนเร้น  หรือทำให้สูญหายหรือทำให้ไร้ประโยชน์ซึ่งบัญชีหรือเอกสารนั้น  เว้นแต่ผู้มีหน้าที่ จัดทำบัญชีจะพิสูจน์ให้เชื่อได้ว่าตนได้ใช้ความระมัดระวังตามสมควรแก่กรณีแล้ว  เพื่อป้องกันมิให้บัญชี หรือเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีสูญหายหรือเสียหาย         มาตรา 17  เมื่อผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีเลิกประกอบธุรกิจด้วยเหตุใด ๆ  โดยมิได้มีการชำระบัญชี ให้ส่งมอบบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีแก่สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีภายใน เก้าสิบวันนับแต่วันเลิกประกอบธุรกิจ  และให้สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีเก็บรักษาบัญชีและ เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีดังกล่าวไม่น้อยกว่าห้าปี         เมื่อผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีร้องขอ  ให้สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีมีอำนาจขยายเวลา การส่งมอบบัญชีและเอกสารตามวรรคหนึ่งได้  แต่ระยะเวลาที่ขยายเมื่อรวมกันแล้วต้องไม่เกินหนึ่งร้อย แปดสิบวันนับแต่วันเลิกประกอบธุรกิจ         ในกรณีที่ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีส่งมอบบัญชี และเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีไม่ครบถ้วน ถูกต้อง  สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีมีอำนาจเรียกให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีส่งมอบบัญชี และเอกสาร ที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีให้ครบถ้วนถูกต้องภายในเวลาที่กำหนด         มาตรา 18  งบการเงิน  บัญชี  และเอกสารที่สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีได้รับและ เก็บรักษาไว้ตามมาตรา 11  หรือมาตรา 17  ผู้มีส่วนได้เสียหรือบุคคลทั่วไปอาจขอตรวจดูหรือ ขอภาพถ่ายสำเนาได้โดยเสียค่าใช้จ่ายตามที่อธิบดีกำหนด         หมวด 3 ผู้ทำบัญชี         มาตรา 19  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องจัดให้มีผู้ทำบัญชีซึ่งเป็นผู้มีคุณสมบัติตามที่อธิบดี กำหนดตามมาตรา 7 ( 6 )  เพื่อจัดทำบัญชีตามพระราชบัญญัตินี้  และมีหน้าที่ควบคุมดูแลผู้ทำบัญชี ให้จัดทำบัญชีให้ตรงต่อความเป็นจริงและถูกต้องตามพระราชบัญญัตินี้         ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีซึ่งเป็นบุคคลธรรมดาจะเป็นผู้ทำบัญชีสำหรับกิจการของตนเองก็ได้         มาตรา 20  ผู้ทำบัญชีต้องจัดทำบัญชีเพื่อให้มีการแสดงผลการดำเนินงาน  ฐานะการเงิน หรือการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงินของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีที่เป็นอยู่ตามความเป็นจริงและตามมาตรฐาน การบัญชี  โดยมีเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีให้ถูกต้องครบถ้วน         มาตรา 21  ในการลงรายการในบัญชี  ผู้ทำบัญชีต้องปฏิบัติดังต่อไปนี้         (1) ลงรายการเป็นภาษาไทย  หากลงรายการเป็นภาษาต่างประเทศให้มีภาษาไทยกำกับ  หรือ ลงรายการเป็นรหัสบัญชีให้มีคู่มือคำแปลรหัสที่เป็นภาษาไทยไว้         (2) เขียนด้วยหมึก  ดีดพิมพ์  ตีพิมพ์  หรือทำด้วยวิธีอื่นใดที่ได้ผลในทำนองเดียวกัน         หมวด 4 การตรวจสอบ         มาตรา 22  สารวัตรใหญ่บัญชีและสารวัตรบัญชีมีอำนาจตรวจสอบบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ ประกอบการลงบัญชีเพื่อให้เป็นไปตามพระราชบัญญัตินี้  ในการนี้ให้มีอำนาจเข้าไปในสถานที่ทำการหรือ สถานที่เก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีหรือผู้ทำบัญชี หรือสถานที่รวบรวมหรือประมวลข้อมูลของบุคคลดังกล่าวได้ในระหว่างเวลาทำการของสถานที่นั้น         ในกรณีที่มีเหตุอันควรเชื่อได้ว่ามีการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามบทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัตินี้ ให้สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีมีอำนาจเข้าไปในสถานที่ตามวรรคหนึ่ง  เพื่อยึด  หรืออายัดบัญชี และเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีได้ในระหว่างเวลาพระอาทิตย์ขึ้นจนถึงพระอาทิตย์ตกหรือ ในเวลาทำการของสถานที่นั้น  เมื่อมีเหตุอันควรเชื่อได้ว่าหากเนิ่นช้ากว่าจะเอาหมายค้นมาได้  บัญชี เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี  หรือเอกสารหรือหลักฐานอื่นที่เกี่ยวข้องกับความผิดดังกล่าวนั้น จะถูกยักย้าย  ซุกซ่อน  ทำลาย  หรือทำให้เปลี่ยนสภาพไปจากเดิม         มาตรา 23  ในการปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้  สารวัตรใหญ่บัญชีและสารวัตรบัญชี ต้องแสดงบัตรประจำตัวต่อผู้ที่เกี่ยวข้อง         บัตรประจำตัว  ให้เป็นไปตามแบบที่อธิบดีกำหนดโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา         มาตรา 24  ในการปฏิบัติหน้าที่ตามพระราชบัญญัตินี้  ให้สารวัตรใหญ่บัญชีและสารวัตรบัญชี มีอำนาจสั่งเป็นหนังสือ         (1) ให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ผู้ทำบัญชี  หรือบุคคลที่เกี่ยวข้องมาให้ถ้อยคำเกี่ยวกับการจัดทำ บัญชีหรือการเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี         (2) ให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีหรือผู้ทำบัญชีส่งบัญชี  เอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี  หรือ รหัสบัญชีมาเพื่อตรวจสอบ         หนังสือที่สั่งตามวรรคหนึ่ง  ให้ส่งโดยทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับหรือให้นำส่ง  ณ  ภูมิลำเนา หรือถิ่นที่อยู่หรือสถานที่ประกอบธุรกิจของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ผู้ทำบัญชี  หรือบุคคลที่เกี่ยวข้อง ถ้าไม่พบผู้รับ  ณ  ภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่อาศัยหรือสถานที่ประกอบธุรกิจของผู้นั้น  จะส่งให้แก่บุคคลใดซึ่งบรรลุ นิติภาวะแล้วและอยู่หรือทำงานอยู่ในบ้านหรือสถานที่ประกอบธุรกิจที่ปรากฎว่าเป็นของผู้รับนั้นก็ได้         ในกรณีที่ไม่สามารถส่งตามวิธีการในวรรคสอง  หรือผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ผู้ทำบัญชีหรือบุคคล ที่เกี่ยวข้องนั้นออกไปนอกราชอาณาจักร  ให้ใช้วิธีปิดหนังสือดังกล่าวในที่ซึ่งเห็นได้ง่าย  ณ  ที่อยู่หรือ สถานที่ประกอบธุรกิจของผู้นั้นหรือบ้านที่ผู้นั้นมีชื่ออยู่ในทะเบียนตามกฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฏร หรือโฆษณาข้อความย่อในหนังสือพิมพ์ที่จำหน่ายเป็นปกติในท้องที่นั้นก็ได้         เมื่อได้ปฏิบัติตามวิธีการดังกล่าวข้างต้นแล้ว  ให้ถือว่าเป็นอันได้รับแล้ว         มาตรา 25  ห้ามมิให้ผู้ใดเปิดเผยข้อความใด ๆ  ที่ทราบหรือได้มาเนื่องจากการปฏิบัติตาม มาตรา 22  หรือมาตรา 24  เว้นแต่จะมีอำนาจหน้าที่จะทำได้โดยชอบด้วยกฎหมาย         มาตรา 26  ในการปฏิบัติหน้าที่  ให้สารวัตรใหญ่บัญชีและสารวัตรบัญชีเป็นเจ้าพนักงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา         หมวด 5 บทกำหนดโทษ         มาตรา 27  ผู้ใดฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามประกาศของอธิบดีที่ออกตามมาตรา  7 ( 1 )  ( 2 ) ( 3 )  ( 4 )  หรือ  ( 6 )   ต้องระวางโทษปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท  กรณีที่ฝ่าฝืน  หรือไม่ปฏิบัติตามประกาศ ของอธิบดีที่ออกตามมาตรา  7 ( 1 )  ( 2 )  ( 3 )  หรือ  ( 4 )  ให้ปรับเป็นรายวันอีกไม่เกินวันละห้าร้อยบาท จนกว่าจะปฏิบัติให้ถูกต้อง         มาตรา 28  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดไม่จัดให้มีการทำบัญชีตามมาตรา 8  หรือมาตรา 9 ต้องระวางโทษปรับไม่เกินสามหมื่นบาท  และปรับเป็นรายวันอีกไม่เกินวันละหนึ่งพันบาทจนกว่าจะปฏิบัติ ให้ถูกต้อง         มาตรา 29  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 10  มาตรา 12  หรือมาตรา 19 วรรคหนึ่ง  ต้องระวางโทษปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท         มาตรา 30  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 11  วรรคหนึ่ง  ต้องระวางโทษ ปรับไม่เกินห้าหมื่นบาท         มาตรา 31  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 11  วรรคสาม  มาตรา 13 มาตรา 14  มาตรา 15  หรือมาตรา 17  ต้องระวางโทษปรับไม่เกินห้าพันบาท         มาตรา 32  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 11  วรรคสี่  ต้องระวางโทษ ปรับไม่เกินสองหมื่นบาท         มาตรา 33  ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีผู้ใดแจ้งข้อความตามมาตรา 15   เป็นเท็จต่อสารวัตรใหญ่ บัญชีหรือสารวัตรบัญชีว่าบัญชีหรือเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีสูญหายหรือเสียหาย ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหกเดือน  หรือปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         มาตรา 34  ผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 20  ต้องระวางโทษปรับไม่เกินหนึ่งหมื่นบาท         มาตรา 35  ผู้ใดไม่ปฏิบัติตามมาตรา 21  ต้องระวางโทษปรับไม่เกินห้าพันบาท         มาตรา 36  ผู้ใดขัดขวางการปฏิบัติหน้าที่ของสารวัตรใหญ่หรือสารวัตรบัญชี  ซึ่งปฏิบัติการ ตามมาตรา 22  ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี  หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         ผู้ใดไม่อำนวยความสะดวกแก่สารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีซึ่งปฏิบัติหน้าที่ตามมาตรา 22 หรือฝ่าฝืนคำสั่งของสารวัตรใหญ่บัญชีหรือสารวัตรบัญชีซึ่งสั่งการตามมาตรา 24  ต้องระวางโทษจำคุก ไม่เกินหนึ่งเดือน  หรือปรับไม่เกินสองพันบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         มาตรา 37  ผู้ใดฝ่าฝืนมาตรา 25  ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหกเดือนหรือปรับไม่เกิน หนึ่งหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         ในกรณีที่ผู้กระทำความผิดตามวรรคหนึ่งเป็นสารวัตรใหญ่บัญชี  สารวัตรบัญชี  หรือเจ้าพนักงาน ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี  หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         มาตรา 38  ผู้ใดทำให้เสียหาย  ทำลาย  ซ่อนเร้น  หรือทำให้สูญหายหรือทำให้ไร้ประโยชน์ ซึ่งบัญชีหรือเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชี  ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี  หรือปรับไม่เกิน สองหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         ในกรณีที่ผู้กระทำความผิดตามวรรคหนึ่งเป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน สองปี  หรือปรับไม่เกินสี่หมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         มาตรา 39  ผู้ใดลงรายการเท็จ  แก้ไข  ละเว้นการลงรายการในบัญชีหรืองบการเงิน  หรือ แก้ไขเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีเพื่อให้ผิดความเป็นจริง   ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินสองปี หรือปรับไม่เกินสี่หมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         ในกรณีที่ผู้กระทำความผิดตามวรรคหนึ่งเป็นผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชี  ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน สามปี  หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท  หรือทั้งจำทั้งปรับ         มาตรา 40  ในกรณีที่ผู้กระทำความผิดซึ่งต้องรับโทษตามพระราชบัญญัตินี้เป็นนิติบุคคล ให้กรรมการผู้จัดการ  หุ้นส่วนผู้จัดการ  ผู้แทนนิติบุคคล  หรือบุคคลใด  ซึ่งรับผิดชอบในการดำเนินการ ของนิติบุคคลนั้น  ต้องรับโทษตามที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้น ๆ  ด้วย  เว้นแต่จะพิสูจน์ ได้ว่าตนมิได้มีส่วนรู้เห็นหรือยินยอมในการกระทำความผิดของนิติบุคคลนั้น         มาตรา 41  บรรดาความผิดตามมาตรา 27  มาตรา 28  มาตรา 29  มาตรา 30  มาตรา 31 มาตรา 32  มาตรา 34  มาตรา 35  และมาตรา 36  วรรคสอง   ให้อธิบดีหรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมาย มีอำนาจเปรียบเทียบได้  และเมื่อผู้กระทำความผิดได้ชำระค่าปรับตามที่ได้เปรียบเทียบแล้ว  ให้คดีเป็นอัน เลิกกันตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา         บทเฉพาะกาล         มาตรา 42  บรรดากฎกระทรวง  หรือประกาศที่ออกตามประกาศของคณะปฏิวัติ  ฉบับที่  285 ลงวันที่  24  พฤศจิกายน  พ.ศ.  2515  ที่ใช้บังคับอยู่ก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับให้ยังคง ใช้บังคับได้ต่อไปเท่าที่ไม่ขัดหรือแย้งกับพระราชบัญญัตินี้  ทั้งนี้  จนกว่าจะได้มีกฎกระทรวง  หรือประกาศ ที่ออกตามความในพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ         ผู้ใดเป็นผู้ทำบัญชีของผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีอยู่ก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับไม่น้อยกว่าห้าปี แต่ไม่มีคุณสมบัติของการเป็นผู้ทำบัญชีตามที่อธิการบดีกำหนดตามมาตรา 7 ( 6 )  หากประสงค์จะเป็นผู้ทำ บัญชีตามพระราชบัญญัตินี้ต่อไป  ให้แจ้งต่ออธิบดีตามหลักเกณฑ์  วิธีการ  และเงื่อนไขที่อธิบดีประกาศ กำหนด  ภายในหกสิบวันนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  และเมื่อผู้นั้นเข้ารับการอบรมและสำเร็จ การอบรมตามหลักเกณฑ์  วิธีการ  และระยะเวลาที่อธิบดีประกาศกำหนดแล้ว  ให้ผู้นั้นเป็นผู้ทำบัญชี ต่อไปได้เป็นเวลาแปดปีนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ         มาตรา 43  ระหว่างที่ยังไม่มีมาตรฐานการบัญชีที่กฎหมายกำหนด  ให้ถือว่ามาตราฐานการบัญชี ที่กำหนดโดยสมาคมนักบัญชีและผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศไทยซึ่งคณะกรรมการควบคุม การประกอบวิชาชีพสอบบัญชีได้มีมติให้ประกาศใช้แล้ว  เป็นมาตรฐานการบัญชีตามพระราชบัญญัตินี้         มาตรา 44  ในกิจการร่วมค้าตามประมวลรัษฎากรซึ่งเริ่มต้นประกอบกิจการร่วมค้าอยู่ก่อน วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ  ไม่ต้องปฏิบัติตามพระราชบัญญัตินี้จนกว่าจะเริ่มรอบระยะเวลาบัญชีใหม่ หลังจากวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับแล้ว         มาตรา 45  ให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีจัดให้มีผู้ทำบัญชีให้ถูกต้องตามมาตรา 19  ภายในหนึ่งปี นับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้มีผลใช้บังคับ         กำหนดระยะเวลาตามวรรคหนึ่ง  อธิบดีโดยความเห็นชอบของรัฐมนตรี  จะขยายออกไปอีกตาม ความจำเป็นแก่กรณีก็ได้  ทั้งนี้  ต้องไม่เกินหนึ่งปี         ในระหว่างระยะเวลาตามวรรคหนึ่งและวรรคสอง  มิให้นำบทบัญญัติมาตรา 29  มาใช้บังคับแก่ ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีที่มิได้จัดให้มีผู้ทำบัญชีตามมาตรา 19  วรรคหนึ่ง ผู้รับสนองพระบรมราชโองการ ชวน  หลีกภัย นายกรัฐมนตรี

( รจ. เล่ม 117  ตอนที่ 41ก  หน้า 1   12  พฤษภาคม   2543 ) หมายเหตุ:-  เหตุผลในการประกาศใช้พระราชบัญญัติฉบับนี้ คือ โดยที่ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 285 ลงวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2515 ซึ่งเป็นกฎหมายว่าด้วยการบัญชีได้ใช้บังคับมาเป็นเวลานาน มีหลักการเกี่ยวกับ การทำบัญชีหลายประการที่ยังไม่สอดคล้องกับความก้าวหน้าทางการบัญชี และการจัดทำบัญชี และไม่สอดคล้องกับ สถานการณ์ทางเศรษฐกิจการค้าที่เปลี่ยนแปลงไป สมควรปรับปรุงกฎหมายว่าด้วยการบัญชีให้ทันสมัยยิ่งขึ้น จึงจำเป็น ต้องตราพระราชบัญญัตินี้